Το ζήτημα της Γυναικοκτονίας και το ενδεχόμενο ποινικοποίησής του
Έγινε ενημέρωση: 24 Δεκ 2021
Νομική Αναγκαιότητα ή κοινό περί δικαίου αίσθημα;
📝Άρθρο του Μιχαήλ Σάββα, προπτυχιακού φοιτητή της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ
Ο Ρωμαίος ρήτορας Κικέρων, είχε διατυπώσει την ρήση "Περισσότεροι Νόμοι, Λιγότερη Δικαιοσύνη", δεν θα μπορούσα να μην συμφωνήσω. Αυτό διότι, εάν οι Ποινικοί Νόμοι τιμωρούσαν συγκεκριμένου τύπου συμπεριφορές με την μέγιστη δυνατή ποινή, άρα περισσότερες τυποποιημένες στον Ποινικό Κώδικα διατάξεις, τότε και η Δικαστική Εξουσία διαμέσου των λειτουργών της θα ήταν σε θέση να επιληφθεί λιγότερα έως και καθόλου περιστατικά που θα έχρηζαν της αρμοδιότητάς της. Αυτό διότι το έγκλημα αυτό κάθε αυτό αποτελεί μια εξωτερίκευση μίας κοινωνικής συμπεριφοράς η οποία παράγει με την σειρά της μία πράξη η και παράλειψη που ποινικοποιείται ( Άρθρο 14, Παράγραφοι Ι,ΙΙ Π.Κ) , δηλαδή επιφέρει στο πρόσωπο του θύτη ποινικές κυρώσεις, οι οποίες διακρίνονται από ποινές στερητικές της Ελευθερίας, χρηματική ποινή μέχρι και προσφορά κοινωφελούς εργασίας (Άρθρο 50 Π.Κ ). Επομένως ο δράστης ή οι δράστες τέλεσης ενός εγκλήματος μίας συμπεριφοράς, μπροστά στην ύπαρξη ενός νομικού όρου, ο οποίος θα επέφερε κάποιο από τα άνωθεν είδη ποινών, πολύ πιθανόν να αναθεωρούσαν πριν τελέσουν το έγκλημα που τυποποιεί ο όρος αυτός. Εν έτη 2021 στην Ελλάδα και με τον αριθμό των γυναικών που σκοτώνονται από τους ερωτικούς τους συντρόφους να αυξάνεται ίσως ήρθε η ώρα να αναλογιστούμε εάν η γυναικοκτονία από κοινωνιολογικό όρο τείνει να μετατραπεί και νομικό με ότι και αν αυτό συνεπάγεται. Δηλαδή μία ή και περισσότερες διατάξεις, οι οποίες με την σειρά τους θα προβλέπουν εντός τους, τους δράστες της πράξης, τα θύματα δεχόμενα των πράξεων αυτών, καθώς και τους Φορείς της Δικαιοσύνης που θα αναλαμβάνουν την εκδίκαση των υποθέσεων αυτών. Παρόλα αυτά θα πρέπει επίσης να αναλογιστούμε εάν πράγματι, όπως προαναφέρθηκε, η γυναικοκτονία χρήζει ποινικοποίησης της ως νομικός όρος βάσει νομικής αναγκαιότητας ή εάν πρόκειται για ένα κοινό περί δικαίου αίσθημα το οποίο θα ανακουφίσει την κοινωνική αγανάκτηση λόγω του αποτροπιασμού της εξαιτίας της από την τέλεση τέτοιων ειδεχθών πράξεων. Στο παρόν άρθρο λοιπόν, θα γίνει αναφορά τόσο στο κενό νόμου που υπάρχει στο Ελληνικό Ποινικό Σύστημα όσο και στο Κυπριακό Ποινικό σύστημα, ενώ θα γίνει μία παράλληλη προσπάθεια ανάπτυξης ενός νομικού συλλογισμού κατά πόσον θα πρέπει να θεσπιστεί αυτός ο όρος και νομικά.
Αρχικά ας συμπληρωθεί ο όρος της γυναικοκτονίας που αναφέρθηκε παραπάνω, όπως αυτός ετυμολογείται στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων. Γυναικοκτονία με βάση την στατιστική οπτική αποτελεί την δολοφονία μίας γυναίκας από τον ερωτικό της σύντροφο και ο θάνατος μίας γυναίκας ως αποτέλεσμα πρακτικής που είναι επιβλαβής για τις γυναίκες, Νοείται πως ως ερωτικός σύντροφος που τελεί την πράξη της γυναικοκτονίας αποτελεί πρώην, νυν σύζυγο η και σύντροφο, και είναι αδιάφορο εάν αυτός έχει κοινή κατοικία με το θύμα. Επομένως στο παρόν στάδιο διακρίνεται μία ιδιαίτερη σχέση που υπάρχει αφενός μεταξύ θύτη και θύματος ενώ αφετέρου και η ιδιότητα που φέρει τόσο ο θύτης ως σύζυγος ή σύντροφος αλλά και το θύμα ως η γυναίκα που έχει ερωτική σχέση με αυτόν.
Ας ανατρέξουμε όμως στον σύγχρονο Ελληνικό Ποινικό Κώδικα, ο οποίος τυποποιεί με έναν ιδιαίτερα περιορισμένο και αυστηρό τρόπο τα εγκλήματα κατά της ζωής. Στο Άρθρο 299 Π.Κ περιγράφεται με τρόπο γενικό και αφηρημένο, το έγκλημα της ανθρωποκτονίας με δόλο. Η πρώτη εκ των δύο παραγράφων του άρθρου αυτού βάση της γραμματικής της διατύπωσης, κάνει λόγο για ένα έγκλημα κοινό. Πιο συγκεκριμένα με την φράση ΄΄όποιος΄΄ σκότωσε ΄΄άλλον΄΄, συνάγονται δύο τεκμήρια για τον χαρακτηρισμό του εγκλήματος αυτού ως κοινού. Το πρώτο τεκμήριο είναι ότι μπορεί ο οποιοσδήποτε να τελέσει το περιγραφόμενο έγκλημα του 299.παρ.Ι Π.Κ, δηλαδή να αφαιρέσει την ζωή με ανθρωποκτόνο πρόθεση, χωρίς ο ίδιος να φέρει συγκεκριμένη προς το πρόσωπό του ιδιότητα. Το δεύτερο τεκμήριο αποτελείται από το γεγονός πως, αποδέκτης της ποινικά κολάσιμης πράξης του δράστη, δηλαδή το θύμα, δεν έχει ούτε αυτό κάποια ιδιαίτερη νομική ιδιότητα που να το διαχωρίζει από άλλες κατηγορίες φορέων προσβολής του εννόμου αγαθού της ζωής. Συγχρόνως το 299.παρ.Ι Π.Κ αποτελεί και ουσιαστικό έγκλημα, το οποίο με την τέλεση της πράξης του επιφέρει ένα αποτέλεσμα. Δηλαδή επί του πρακτέου θα πρέπει η πράξη αυτή να οδηγεί μέσω ενός αδιασάλευτου αιτιακού αιτιώδους συνδέσμου στο αποτέλεσμα της αφαίρεσης της ζωής του θύματος. Επί της ποινής του 299.παρ.Ι, με τον παλαιό Ποινικό Κώδικα, η ποινή κυμαινόταν από ισόβια κάθειρξη η μέχρι πρόσκαιρη κάθειρξη. Εδώ διακρίνεται ότι υπήρχε μία επιεικέστερη μεταχείριση του ποινικού νομοθέτη σχετικά με την πρόσθεση πρόσκαιρης κάθειρξης, όπου η οποία αποτελεί σαφώς λιγότερο αυστηρή. Παρόλα αυτά η αυστηρότητα του νομοθέτη υποχωρούσε ακόμη περισσότερο στην δεύτερη παράγραφο του Άρθρου 299, όπου εάν η πράξη της ανθρωποκτονίας εκτελέστηκε σε βρασμό ψυχικής ορμής και εκεί θα επιβαλλόταν στον δράστη, εάν φυσικά δεν του αναγνωριζόταν κανένα ελαφρυντικό, μόνον η ποινή της κάθειρξης. Πλέον, με τον Νέο Ποινικό Κώδικα που τροποποιεί αυτόν του 2019, η ανθρωποκτονία του 299.παρ.Ι τιμωρείται μόνον με ισόβια κάθειρξη ενώ στην δεύτερη παράγραφο, όπου υπάρχει το υποκειμενικό στοιχείο της ψυχικής ορμής, με πρόσκαιρη κάθειρξη. Παρόλα αυτά με τα σημερινά δεδομένα, εάν μία γυναίκα δολοφονηθεί από τον σύζυγο της ή από τον σύντροφο της, ανεξαρτήτως κοινής κατοικίας, έχοντας όμως ερωτικό δεσμό μαζί τους, θα ανατρέξουμε είτε στο Άρθρο 299.παρ.Ι του Ποινικού Κώδικα είτε στο 299.παρ.ΙΙ όπου αντιμετωπίζεται ηπιότερα λόγω του στοιχείου της ψυχικής ορμής που εδώ, ως νομικός όρος οδηγεί στην προνομιούχο μορφή του 299.παρ.ΙΙ. Επί της ουσίας, ο προβληματισμός μας έγκειται στο γεγονός, κατά πόσον μία ειδικότερη περίπτωση με δράστη και θύμα να είναι κάτοχοι ιδιαίτερων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων να εντάσσεται σε ένα άρθρο που κατά τρόπο γενικό περιγράφει ένα έγκλημα κοινό.
Θα μπορούσε επομένως να αναρωτηθεί κανείς, γιατί δεν τυποποιείται με την μορφή ενός ιδιαίτερου εγκλήματος, δηλαδή τελούμενης πράξης από δράστη με ορισμένη εκ του νόμου ιδιότητα. Σύμφωνα με τον Υπ.Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως Κ.Τσιάρα, με τον νέο Ποινικό Κώδικα, εφόσον η ποινή της Ανθρωποκτονίας με δόλο του Άρθρου 299 τιμωρείται με την μέγιστη δυνατή ποινή, δηλαδή με ισόβια, και πως δεν τίθεται θέμα να υπάρξει διαφορετική αναφορά στον Ποινικό Κώδικα με μία μορφή ειδικότερης ανθρωποκτονίας όπου η ίδια να τιμωρείται με την ίδια ποινή που προβλέπεται στο 299 Π.Κ.
Ας πάρουμε όμως το παράδειγμα της Κύπρου, όπου φιλοδοξεί να γίνει το πρώτο Κράτος της Ευρώπης στο να αναγνωρίσει ως νομικό όρο την Γυναικοκτονία. Την πρωτοβουλία αυτή, έχει αναλάβει η Πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων κ.Αννίτα Δημητρίου ενώπιον της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών της Βουλής, στην οποία κατατέθηκαν στοιχεία που μαρτυρούν πως το 2020 καταγγέλθηκαν 880 υποθέσεις βίας κατά των γυναικών, 407 απειλές κατά της σωματικής ακεραιότητας των γυναικών, 322 γυναίκες δέχτηκαν επίθεση με αντικείμενο η όπλο και 199 γυναίκες κατήγγειλαν απόπειρα στραγγαλισμού τους. Συγχρόνως, κατατέθηκε ενώπιον της Επιτροπής πως από ότι προκύπτει μεταξύ άλλων , την εξαετία 2010 με 2016 καταγράφηκαν 28 υποθέσεις γυναικοκτονίας, όπου το ποσοστό του 78% διαπράχθηκε στο πλαίσιο συντροφικής και ενδοοικογενειακής βίας. Βέβαια, εκ μέρους της Νομικής Υπηρεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, υπήρξε ο προβληματισμός του κατά πόσο θα δυσχερανθεί το ανακριτικό έργο των αρχών με τον βεβαρημένο όγκο αποδεικτικού βάρους όσον αφορά την γυναικοκτονία ως ένα ιδιώνυμο έγκλημα. Επί τη ευκαιρία, κάτι το οποίο θα μπορούσε να υποστηριχθεί και να αποτελέσει τροφή για νομική σκέψη και περαιτέρω προβληματισμό, είναι πως εάν υπερψηφιστεί η Γυναικοκτονία ως νομικός όρος, πέραν του στατιστικού ορισμού που η ίδια ως έγκλημα θα τυποποιείται, θα τιμωρείται με φυλάκιση δια βίου. Δηλαδή, όταν κάνουμε λόγο περί φυλάκισης δια βίου, με βάση την Νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, εννοούμε την ΄΄φυλάκιση για το υπόλοιπο της ζωής του καταδικασθέντος υπό την αίρεση του δικαιώματος του Προέδρου της Δημοκρατίας να αναστείλει την ποινή του για όσο χρονικό διάστημα ορίζεται στην απόλυση του καταδικασθέντος επ΄αδεία΄΄. Συνάγεται επομένως πως η δια βίου φυλάκιση είναι σαφώς αυστηρότερο είδος επιβολής ποινής συγκρινόμενη με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης, για τον λόγο του ότι ο δράστης θα εκτίει ποινή για το υπόλοιπο του βίου του, εκτός και αν ο ΠτΔ του απονείμει χάρη, ενώ στην περίπτωση της επιβολής ισόβιας κάθειρξης υπάρχει η δυνατότητα να απολυθεί υπό όρους, όπως είναι τα ημερομίσθια, η καλή διαγωγή κ.ά.
Εν κατακλείδι, είναι κοινώς αποδεκτό πως είμαστε άπαντες, όντας φυσικά πρόσωπα με ικανότητα δικαίου, αυτοδύναμοι εγκληματίες του Ποινικού Δικαίου, και σε τελική ανάλυση στο υπό ανάλυση άρθρο, και γυναικοκτόνοι. Το ερώτημα όμως που γεννάται εδώ, είναι τι μας ωθεί προς εκπλήρωση τόσο του αντικειμενικού όσο και του υποκειμενικού στοιχείου της πράξης μας; Χωρίς πάθος και γλαφυρές περιγραφές, πέραν της πλήρωσης της αντικειμενικής υπόστασης του εν ευθέτω χρόνω εγκλήματος της Γυναικοκτονίας (στο Ποινικό Δίκαιο της Κυπριακής Δημοκρατίας), θα πρέπει να πληρούται και η υποκειμενική υπόσταση του, δηλαδή δόλος με ανθρωποκτόνο πρόθεση α και β βαθμού, ακόμη και ως ενδεχόμενος δόλος. Αυτό που θα μπορούσε να αποτελεί επομένως, κάποια από τις γενεσιουργούς δυνάμεις ενός συζύγου ή συντρόφου να αφαιρέσει την ζωή της γυναίκας ή συντρόφου του κατά κύριο λόγο, είναι η ανάγκη ατομικής επιβολής του επί του αντίθετου φύλου, η οποία πραγματοποιείται ασχέτως εάν αυτό οδηγήσει στην προσβολή του δικαιώματος της ζωής του θύματος, εν προκειμένω των γυναικών. Πέραν λοιπόν την αναζήτησης των βαθύτερων αιτιών και κρίσιμων σημείων που δημιουργούν αυτή την αποκλίνουσα κοινωνική συμπεριφορά, θα πρέπει συγχρόνως να ληφθούν μέτρα προς αντιμετώπιση, έλεγχο και εν τέλει εκμηδένιση του φαινομένου της Γυναικοκτονίας. Από την στιγμή που έγινε λόγος παραπάνω αναφορικά με την άποψη του Υπ. Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως της Ελλάδας πως υπάρχει ήδη η μεγίστη των ποινών στην ανθρωποκτονία με δόλο κατά το Άρθρο 299 Π.Κ, τότε εάν φέρουμε το παράδειγμα της δια βίου φυλάκισης που επιβάλλεται στην Κ.Δ, τότε θα μπορούσε κατά τρόπο ευέλικτο, να προστεθεί στο Άρθρο 51.παρ.Ι αναφορικά με τις στερητικές της ελευθερίας ποινές, και η δια βίου φυλάκιση. Έτσι το ιδιώνυμο έγκλημα της Γυναικοκτονίας, θα μπορούσε να ξεπεράσει τον νομικό αυτό προβληματισμό, δεν θα μπορούσε όμως να αποφύγει την συσσώρευση μεγάλου αριθμού δεδομένων για τους Ποινικούς Ανακριτές, μιας και μια επιμέρους μορφή ανθρωποκτονίας όπως αυτή της Γυναικοκτονίας, θα καθιστούσε δυσκολότερο αλλά όχι ακατόρθωτο το όλο εγχείρημα.
Βιβλιογραφία
1. Σημειώσεις της Άρτεμις Τρίκκη, αναφορικά με την Εγκληματολογία,
https://nomonotes.blogspot.com/2014/11/blog-post_18.html
2. Ορισμός του Όρου της Γυναικοκτονίας, βάση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ισότητας των Φύλων.
https://eige.europa.eu/el/taxonomy/term/1128
3. Αναδημοσίευση του Ν.4855/2021 αναφορικά με τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα αλλά και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας στην Νομική Ιστοσελίδα LawSpot.gr
4. Αναδημοσίευση του Άρθρου της Μελπομένης Μαραγκίδου από το Vice.gr, στην ιστοσελίδα Diotima.
https://diotima.org.gr/einai-sostos-telika-o-oros-gynaikoktonia/
5. Άρθρο της Deutche Welle αναφορικά με την υπό συζήτηση θέσπιση της Γυναικοκτονίας ως Νομικού Όρου.
6. Ηλεκτρονικός Ιστότοπος της Νομικής Υπηρεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας.
http://www.law.gov.cy/Law/lawoffice.nsf/All/59BC3A2D676F658CC2257424003D6C49?OpenDocument